Tildin' leksi'kasy til quraldary ju'i'elerinde tildi oqyty' mazmunynyn' man'yzdy komponenti bolyp tabylady. Bul so'i'ley' a'reketteri: tyn'dalym men ai'tylym, oqylym men jazylymnyn' bastapqy ja'ne qajetti quray's'y materi'aly bolady. Til u'i'reny'de tabysty na'ti'jelerge qol jetkizy' u's'in tildi oqyty'men qatar tildi men'gery' den'gei'lerin bag'alay'dy ju'zege asyryp otyry' qajet. Qazaqstan Respy'bli'kasyndag'y memlekettik tildi men'gery' den'gei'lerin bag'alay'dyn' mundai' mehani'zmi bolyp QAZTEST ju'i'esi sanalady. Halyqaralyq ta'jiri'belerge uqsas til bilimin bag'alay'dyn' otandyq ju'i'esi QAZTEST testileny's'inin' kommy'ni'kati'vtik qabilettilikterin bag'alay'g'a bag'yttalg'an. Bul – Qazaqstan Respy'bli'kasynyn' azamattarynyn' ja'ne Qazaqstan Respy'bli'kasynyn' ay'mag'ynda tu'rli a'reketterin ju'zege asyry's'y s'etel azamattarynyn' qazaq tilin men'gery' den'gei'lerin anyqtai'tyn ju'i'e. Otandyq ju'i'enin' a'distemelik qory qazaq tilin men'gery'din' kommy'ni'kati'vtik quzyrettilikterin anyqtai'tyn Qazaqstan Respy'bli'kasynyn' memlekettik standarttaryna negizdelgen. Til u'i'reny' ta'jiri'besinde leksi'kalyq mi'ni'my'mdardy qatar u'i'reny' mindetti tu'rde us'tasyp otyrady. Leksi'kalyq mi'ni'my'm so'zdik qordyn' ken'ei'y'ine, belsendi ja'ne passi'vti so'zdik qordyn' qalyptasy'yna yqpal etedi. A'zirlenip otyrg'an leksi'kalyq mi'ni'my'm qazaq tilin men'gery'din' a'rbir den'gei'ine sa'i'kes keletin (qarapai'ym, bazalyq, orta, ortadan jog'ary ja'ne jog'ary den'gei'ler) mi'ni'malьdy so'zder men so'z tirkesterinin' ji'ynyn qamti'dy. Mi'ni'my'm qazaq tilin o'z betins'e u'i'reny'ge ja'ne qazaq tilin men'gery' den'gei'in bag'alay'g'a bag'yttalg'an. Mi'ni'my'm s'et tilin u'i'reny'din' a'lemdik ja'ne ey'ropalyq standarttarynyn' pri'nцi'pterine, sonymen qatar Qazaqstan Respy'bli'kasynyn' qog'amdyq-a'ley'mettik ereks'elikterine sa'i'kes qurastyrylg'an. Qarapai'ym den'gei'de leksi'kalyq mi'ni'my'm 800 birlikti, bazalyqta den'gei'de – 1783 birlikti, orta den'gei'de – 2229 birlikti, ortadan jog'ary den'gei'de – 3954 birlikti, jog'ary den'gei'de – 5060 birlikti qurai'dy. Leksi'kalyq birlikterdi tan'day'dyn' maqsaty qazaq tilinde jaza bily' men so'i'lei' bily'degi qoldanylatyn belsendi so'zdik qoryn saraptay' men olardy ju'i'eley'. Osyg'an orai' tildi u'i'reny's'i azamattar u's'in til u'i'reny'de o'z oi'yn pai'ymdap, ony ai'ta bilip, so'zder men so'z tirkesterdi taqyrybyna sa'i'kes mag'ynasy men qoldany' salasyna qarai' toptastyra bily'i, sonymen qatar tildik birlikterdi durys qoldana aly'y si'i'aqty talaptar anyqtalady. A'rbir den'gei'din' leksi'kalyq mi'ni'my'my kelesi pri'nцi'pterge negizdelgen: - ju'i'elilik - sabaqtastyq - damyty's'y - kommy'ni'kaцi'i'a - na'ti'jelilik. Ju'i'eli qurastyrylg'an leksi'kalyq mi'ni'my'm til u'i'reny's'ige qazaq tilinin' so'zderi men so'z tirkesterin durys pai'dalany', a'rtu'rli jag'dai'attarda tildesy' taqyrybyna bai'lanysty leksi'kalyq birlikterdi durys pai'dalany' qabiletterin qalyptastyry'yna yqpal etedi. Atalg'an en'bekte tu'rli taqyryptarg'a bai'lanysty belsendi so'zder men qors'ag'an o'mirmen bai'lanysty leksi'ka qamtylg'an. Mi'ni'my'mdar leksi'kalyq satylar negizinde qurastyrylg'an ja'ne mag'ynalary ja'ne taqyryptary boi'yns'a toptarg'a bo'lingen. Barlyq satylardyn' mazmuny belgili bir rettilikpen birin-birimen ju'i'eli bai'lanystyrylg'an. Birins'i saty u's' so'z tabymen ko'rsetilgen. Olar: zat esim, syn esmi, etistik. Ekins'i saty – bul san esimder, esimdikter, u'stey'ler. U's'ins'i saty – jalg'ay'lyqtar, odag'ai'lar. Qazaq halqynyn' maqal-ma'telderi bo'lek ko'rsetilgen ja'ne olardyn' oryss'a, ag'yls'yns'a balamalary berilgen. Leksi'kalyq birlikterdi so'z taptary boi'yns'a bo'liktermen bo'lip bery' so'zderdi so'i'lemderde pai'dalany'dy jen'ildetedi, sebebi a'rbir so'z taby so'i'lemde belgili bir qyzmet atqarady. Tildi ti'imdi u'i'reny' u's'in a'rbir so'z tabynyn' so'zder ji'yny mag'ynalyq toptar men bo'likterge bo'linip berildi. Bo'likter mag'ynasy boi'yns'a birin-birimen tyg'yz bai'lanysty so'zderden turady. Qarapai'ym den'gei'din' leksi'kalyq mi'ni'my'my til u'i'reny'din' birins'i satysy bolyp tabylady. Bul den'gei'din' so'zderi ku'ndelikti o'mirdegi jag'dai'attarg'a negizdeledi. Til u'i'reny's'i ku'ndelikti turmysta qoldanylatyn tildik materi'aldardy men'gery'i qajet. Leksi'kalyq birlikterdin' si'noni'mdik qatarynyn' semanti'kalyq mag'ynasynyn' jetkiliksizdigine bai'lanysty, osy den'gei'de leksi'ka-semanti'kalyq ay'ystyry'lar boly'y mu'mkin. Leksi'kalyq mi'ni'my'mnyn' bazalyq, orta ja'ne ortadan jog'ary den'gei'lerinde leksi'kalyq birlikterdin' semanti'kalyq, sti'li'sti'kalyq jag'ynan tildik kommy'ni'kaцi'i'ada durys qoldany'y qarastyrylady. Bul jerde leksi'kalyq mi'ni'my'mnyn' (bazalyq den'gei'den ortadan jog'ary den'gei'ge dei'in) birte-birte ken'ei'y'i, grammati'kalyq ja'ne semanti'kalyq bazanyn' ku'rdeleny'ine ko'n'il ay'dary' kerek. Bul den'gei'lerde a'debi' til ja'ne olardy durys qoldany' ereks'e mag'ynag'a i'e. Jog'ary den'gei'degi leksi'kalyq mi'ni'my'm o'mirdin' a'rtu'rli a'ley'mettik salalaryna bai'lanysty leksi'kalyq birlikterdi erkin men'gery'ge ja'ne leksi'kalyq birlikterdi a'debi', g'ylymi' ja'ne ka'sibi' sti'lьde pai'dalany'g'a bag'yttalg'an. Den'gei'lerdin' o'sy'ine bai'lanysty so'zder men so'z tirkesteri grady'alьdylyq pri'nцi'pi boi'yns'a tolyqtyrylyp otyrady. Leksi'kalyq mi'ni'my'm qazaq tilin ekins'i til retinde, qazaq tilin s'et tili retinde u'i'reny's'ilerge, QAZTEST ju'i'esi boi'yns'a emti'hang'a dai'yndaly's'ylarg'a, oqyty's'ylarg'a, oqy' quraldaryn a'zirley's'i avtorlarg'a, zerttey's'iler men g'alymdarg'a, izdeny's'iler men jog'ary oqy' ornynyn' sty'dentterine, sonymen qatar ko'ps'ilik oqyrman qay'ymg'a arnalg'an.
